Diyabet hastası olmak kaldırılması zor bir durum olabilir. Her zaman yemek planlarını, glukoz düzeyleri ve insulin veya ilaçları düşünmektesiniz. Ve bunlara yeni bir endişe eklendi: Gözleriniz. Hangi diyabet hastalığı tipine sahip olursanız olun gözlerinizde diyabetik retinopati gelişebilir.
Gözlerinizde diyabetik retinopati olmasına rağmen sizin bundan haberiniz olmayabileceğini biliyor muydunuz? Diyabetik retinopati belirtisiz başlayabilir. Ayrıca zaman içinde kötüleşebilir, görmenizin bir kısmı veya hepsi bozulabilir. Diyabet hastalığınız olduğu için şu anda retinopatiniz olabilir veya zaman içinde gelişebilir. Bu durumun oluşma riskini artıran faktörler şunlardır:
- Diyabet hastalığının süresi
- Yüksek kan şekeri düzeyi
- Yüksek kan basıncı
- Aile hikayesi ve sigara kullanma
Gözlerinizde diyabetik retinopati olduğunu bilemeyebilirsiniz. Ancak göz doktorunuz gözünüzün içini görmek için özel aletler kullanarak bu durumu saptayabilir ve diabetik retinopati tespit edildiğinde ancak doktorunuz izleyerek ve tedavi ederek görmenizi koruyabilir.
- Görmenizi çeşitli yollarla koruyup muhafaza edebilirsiniz.
- Diyabetinizi kontrol altında tutun.
- Diyabetin gözlerinizi nasıl etkileyebileceğini öğrenin.
- Düzenli aralıklarla göz muayenesi olun.
- Göz doktorunuzun tedavi planını takip edin.
Diyabet hastalığı vücudunuzun kan damarlarını zayıflatabilir. Retinanızdaki kan damarları küçük ve hassas olduğu için zayıflayıp hasar görebilir. Bu problem diyabetik retinopati olarak adlandırılır ve görme kaybına yol açabilir.
Eğer retinopatiniz varsa gözünüzdeki damarlar bir dizi değişikliğe uğrayabilir. Bu değişiklikler;
- Topluiğne ucu kadar küçük kanamalar (başlangıç)
- Küçük damarlardan (kapiller) sızıntı (1. Evre)
- Damarların tıkanması (2. Evre)
- Zayıf ve kendiliğinden kolayca kanayabilen yeni damarların oluşumu şeklindedir (3. Evre)
Bu değişikliklerden birinin oluşumu diğerinin oluşumunu tetikleyebilir.
Sızdıran kan damarları: ince kan damarlarının duvarlarında oluşan mikroanevrizma adı verilen balonlaşmalardan dışarıya sıvı sızabilir. Bu durum fovea yakınında şişliğe yol açabilir (maküla ödemi) ve geride sıvı artıkları bırakır. Bu artıklar genellikle kandaki yağ elemanlarıdır ve sarı renkli birikimler şeklinde görülür.
Tıkanmış kan damarları: Foveada yeterli oksijen yoksa ince kan damarları tıkanabilir. Bu durum oksijen açlığındaki retinada beyaz yamalar oluşturur (pamuk parçaları gibi) ve en iyi retina fluoresein anjiografi ile görüntülenir (resimdeki daha koyu renkte görülen alanlar).
Yeni anormal kan damarlarının oluşumu: Bazı küçük damarlar tıkandıktan sonra zayıf yeni kan damarları oluşabilir. Bu durumda hızla retinanın sarı nokta dışındaki bölümlerine lazer yapılması gerekir. Bu yeni damarlar kolaylıkla kendiliğinden kanamalara neden olabilir. Bu kanamalar ani görme kayıplarına yol açabilir. Bu damarlar zamanla retina yüzeyinde birtakım zarların oluşmasına neden olarak bu zarların büzüşmesi sonucu çekintiye bağlı retinanın yerinden ayrılmasına (traksiyonel retina dekolmanı-)neden olabilir. Bu durum vitreoretinal cerrahi dediğimiz bir ameliyatı gerektirir. Gözün ön bölümünde de bu damarlar oluşmaya başlarsa göz tansiyonunu yükseltebilir ve bu kontrolü zor bir glokom oluşturarak tedavi edilmediği takdirde görmeyen ağrılı bir gözle sonuçlanır.
Floresein Anjiyografi
Retinanızın genişletilmiş fotoğrafıdır. Retinanızın kan damarlarındaki değişikliklerin kaydına ve durumunuzun sınıflandırılmasına yardımcı olur. İlk anjiyografi ilk muayenede çekilebilir. Retinopatinin ilerleyişini görmek için daha sonra başka anjiyografiler çekilebilir. Bunlar doktorunuzun tedaviyi planlamasına yardımcı olur. Bu testten önce, kolunuzdaki bir damardan bir boya verilir. Bu boya retinanıza giderek kan damarlarını aydınlatır. Boya birkaç saat sonra vücudunuzu terk eder. O zamana kadar cilt, göz ve idrarınızın kısa süreli parlak sarı olması sizi endişelendirmemelidir.
Diyabetik Retinopatiye neyin yol açtığı konusunda kimse emin değildir. Ancak diyabet hastalığının kontrolü retinopatinin ilerleyişini yavaşlatabilir. Sağlığımızdan sorumlu kişiler kan şekeri düzeyinizin ve kan basıncınızın takibinde, diyet ve egzersiz programınızın planlanmasında size yardımcı olabilir.
Kan damarlarınızda oluşan hasarın muhtemel sebebi yüksek kan şekeridir. Çalışmalar kan şekeri kontrolünün diyabet hastalığına bağlı göz problemlerinin riskini azalttığını göstermiştir.
- Kan şekerinizi şu şekilde kontrol altında tutun
- Düzenli olarak kan şekerinizi ölçtürün
- Gerekiyorsa insulin veya ağızdan tedavi kullanın
- Yemek planına uyun
Diyabetik retinopati halen kötüleşebileceği için, periyodik olarak doktorunuz tarafından kontrol edilmeniz gerekmektedir.
Birçok diyabet hastasında kan basıncı yüksektir. Kan basıncı kontrolü retinopatinin kötüye gitmesine engel olabilir. Genel doktorunuzla çalışarak gerekirse ilaçla ve uygun beslenme planıyla kan basıncınızı kontrol altına alın.
Besin planınız kan şekeri düzeyinizin düşük kalmasına yardımcı olur. Sağlık ekibinizle çalışarak sağlıklı öğünler planlayın. Bu öğünler karmaşık karbonhidratlardan (nişasta, sebze, meyveler, tahıl ürünleri) yüksek oranda ve basit karbonhidratlardan (şekerli yiyecekler) ve tuzdan az oranda içermelidir.
Kan şekerini düşük tutmanın bir yoluda egzersiz yapmaktır. Canlı bir şekilde yürümeyi, bisiklete binmeyi veya günde bir kez yüzmeyi (en az yirmi dakika boyunca) deneyin. Sağlık ekibinizle sizin için en uygun olan egzersiz programı hakkında konuşun.
Diyabetik Retinopati ve diğer göz problemleri uyarı vermeden oluşabilir ve hızlıca ilerleyebilir. Göz doktorunuza düzenli olarak muayene olunuz. Görmeniz azalmadan doktorunuz bu problemleri saptayabilir ve tedavi edebilir.
Diyabetik retinopati kontrolü için göz doktorunuzu en az yılda bir görünüz. Eğer retinopatiniz varsa, göz doktorunuzu yıl içinde birçok kez ziyaret etmeniz gerekecektir. Doktorunuz size eğer durumunuz kötüye gidiyorsa söyleyebilir ve tedavi uygulayabilir. Eğer bulanıklık veya siyah çizgiler gibi görme problemleriniz varsa, çabuk olarak göz doktorunuzla iletişime geçiniz. Eğer hamile kalmayı planlıyorsanız, hamileliğin retinopati riskini arttırdığından haberdar olunuz. Gebelik öncesi mutlaka bir göz muayenesi olunuz ve her trimester boyunca (üç ayda bir) bir kez takibe geliniz.
Diyabet hastalığı olan insanlarda retinopati dışında tedavi edilebilen birçok göz problemi (katarakt, glokom vb) gelişebilir:
Katarakt, göz içi merceğinizin bulutlanması olup görmenizi bulandırır. Katarakt ameliyatı ile bulanıklaşmış olan mercek yerine yeni yapay lens konmaktadır. Ancak diabetik retinopati olan gözlerde katarakt ameliyatına karar vermeden önce iyi düşünmek gerekir. Çünkü bu cerrahi diabetik retinopatinin ilerlemesine yol açabilir.
Glokom göz içinde basınç artışının görme sinirinizi hasarlamasıyla oluşur ve sinsi sinsi belirti vermeden ilerleyerek görme alanınızı siz farkında olmadan daraltır ve geri dönüşü olmayan bir görme kaybı yaratır. Görme kaybı son evrede kendini gösterir. Glokom hastalığımız varsa, basınç ilaç veya cerrahi ile düşürülebilir.
Göz Hastalıkları Uzmanı – Prof. Dr. Şeyhmus Arı
